تاثیر تغییر سیستم آبیاری از سطحی به قطره ای بر شاخص های رشد درختان بالغ زیتون

کاهش نزولات جوی، افزایش جمعیت و افزایش تقاضای آب موجب تشدید بحران کمبود آب شده است. استفاده از سیستم های نوین آبیاری منجر به افزایش بهره وری آب و استفاده بهینه از آن می گردد. کاربرد سیستم های آبیاری قطره ای برای درختان تازه کاشت مناسب می باشد همچنین برای طراحی سیستم آبیاری منابع کافی در دسترس است. اما برای طراحی و اجرای سیستم آبیاری قطره ای درختان بالغ که قبلا با سیستم آبیاری سطحی آبیاری می شدند، اطلاعات جامعی در دسترس نیست. در این راستا تحقیقی به منظور بررسی تاثیر تغییر سیستم آبیاری سطحی به قطره ای بر شاخص های رشد درختان بالغ زیتون انجام شد. پژوهش در سایت آزمایشی باغ زیتون کوی اساتید دانشگاه صنعتی اصفهان با طرح آماری تجزیه مرکب فاکتوریل با سه تکرار به طوری که هر تکرار شامل سه درخت بود اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو سیستم آبیاری قطره ای لوپ (i2)و خطی (i3)، دو مدیریت دور آبیاری 2 و 5 روز و سه سطح خیس شده 33، 45 و 67 درصد بودند. سطوح خیس شده33، 45 و 67 درصد به ترتیب با استفاده از 3، 5 و 8 قطره چکان ایجاد شد که به ترتیب با d3، d5 و d8 نشان داده شد. از یک سیستم آبیاری قطره ای اتوماتیک به منظور اجرای تیمارها استفاده شد. در این تحقیق آبیاری سطحی با دور آبیاری 5 روز به عنوان تیمار شاهد (i1) در نظر گرفته شد. به منظور تعیین فاصله قطره چکان ها، الگوی پیاز رطوبتی تحت تاثیر قطره چکان در شرایط مزرعه بررسی شد. به طوری که آزمایشی شامل سه زمان آبیاری 4 و 8 و 12 ساعت (به ترتیب t4، t8 و t12) و سه دبی قطره چکان 2، 4 و 8 لیتر بر ساعت (به ترتیب q2، q4 و q8) با سه تکرار انجام شد. الگوی توسعه ریشه در فاصله 30 سانتی متر از درخت با اندازه گیری شاخص های وزن تر، حجم تر و وزن خشک ریشه بررسی شد. در طول فصل رشد شاخص های گیاهی مورد بررسی شامل طول شاخه یکساله، تعداد انشعابات شاخه یکساله و ارتفاع درخت بود به طوری که شاخص های طول شاخه و تعداد انشعابات شاخه به صورت ماهانه اندازه گیری و ثبت شد. نتایج بررسی الگوی خیس شدگی نشان داد بیشترین و کمترین عرض خیس شده برابر 8/159 سانتی متر در تیمار t12q8 و 5/63 سانتی متر در تیمار t4q2 بود. مدلی دو متغیره خطی تابعی از دبی قطره چکان و مدت زمان آبیاری برای محاسبه عرض خیس شده در خاک های سنگ ریزه ای با بافت لوم شنی توسعه داده شد. ارزیابی مدل های تعیین عرض خیس شده نشان داد از بین شش مدل ارزیابی شده فقط یک مدل دقت کافی برای تخمین عرض خیس شده در خاک سنگ ریزه ای را دارا بود. نتایج همچنین نشان داد درصد وزن تر ریشه تا عمق 20، 40، 60 و 80 سانتی متر به ترتیب 33، 76، 92 و 100 درصد در سیستم آبیاری سطحی، 40، 80، 99 و100 در سال دوم اجرای سیستم آبیاری قطره ای بود. توزیع درصد وزن تر ریشه در سیستم آبیاری سطحی تا فاصله 30، 50، 70، 90، 110 و130 سانتی متری از تنه به ترتیب برابر 15، 36، 54، 71، 86 و100 درصد و در سال دوم اجرای سیستم آبیاری قطره ای برابر 17، 36، 53، 69، 85 و 100 درصد بود. در سیستم آبیاری قطره ای خطی تفاوت معنی داری بین تیمارهای دور آبیاری و سطح خیس شده بر شاخص های میوه و رشد مشاهده نشد. شاخص های میوه در تیمار دور آبیاری 5 روز (f5) پنج درصد بیش از تیمار دور آبیاری 2 روز (f2) بود و شاخص های طول شاخه و تعداد انشعابات به ترتیب با اختلاف 20 و 30 درصد در تیمار f2 نسبت به تیمار f5 عملکرد بالاتری داشته است. در مقایسه بین سطوح خیس شده مشاهده شد d5 با بیش از 25 درصد اختلاف در حجم میوه عملکرد بهتری نسبت به تیمار d3 و d8 داشته است. در سیستم آبیاری قطره ای خطی تیمار f5d5 در شاخص های میوه و تیمار f2d3 در شاخص های رشد عملکرد بهتری داشته است. در سیستم آبیاری قطره ای لوپ، شاخص های میوه در تیمار f2d5 بالاترین عملکرد و شاخص های رشد در تیمار f5d5 بالاترین مقادیر را داشتند. مقایسه آبیاری قطره ای خطی و لوپ برای درختان زیتون بالغ که قبلا با سیستم سطحی آبیاری می شدند، نشان داد که شاخص های رشد و میوه درآبیاری قطره ای لوپ بهتر از سیستم خطی بود. در مجموع نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین سیستم آبیاری قطره ای لوپ و سیستم آبیاری قطره ای خطی وجود نداشت. نتایج بیان نمود که ترکیبی از 5 قطره چکان با سطح خیس شدگی معادل 45 درصد و دور آبیاری 5 روزه بهترین ترکیب برای درختان بالغ زیتون در خاک لومی شنی 42 تا 71 درصد سنگریزه می باشد. در مجموع توجه به نوع مدیریت آبیاری قبلی، بررسی سیستم توسعه ریشه، اندازه گیری عرض خیس شده قطره چکان، انتخاب دور آبیاری مناسب و ایجاد سطح خیس شده مطلوب، راهکارهایی اجرایی برای تغییر سیستم آبیاری سطحی به قطره ای در درختان کهنسال می باشد.